In de Marge van Top 5.000 - Moeilijk verteerbare stijgingen

De sterk gestegen energieprijzen vertraagden stelselmatig de industriële activiteit en dwongen de consument om zijn spaargeld aan te spreken. (Tony Coenjaerts) 

Toen covid min of meer onder controle was en iedereen weer naar het normale leven hoopte terug te kunnen keren, begonnen de kanonnen te bulderen in Oekraïne. Die oorlog verstikte langzaam maar zeker de nochtans sterke groei (5,3%) die tijdens het eerste kwartaal van 2022 werd opgetekend, met aan het einde op jaarbasis een vooruitgang van 3,2%. Het grootste deel daarvan, namelijk twee procentpunt, is toe te schrijven aan de consument, die een flink deel van zijn spaargeld heeft aangesproken. De energieprijzen stegen sterk en duwden de jaarinflatie naar 10,3%, een top die sinds de invoering van de Europese geharmoniseerde consumptieprijsindex (HICP) in 1996 niet meer werd bereikt.

Indexering

Hoewel het beschikbare bruto-inkomen van particulieren in nominale termen met 7,9% de sterkste stijging van de twee voorbije decennia liet optekenen, is hun koopkracht in werkelijkheid afgenomen. In tegenstelling tot wat de heersende opvatting is, beschermt de indexering de koopkracht niet helemaal, al was het maar omdat de indexering sinds 1994 wordt doorgevoerd op basis van een gezondheidsindex, met andere woorden de consumptieprijsindex waar een als schadelijk beschouwd trio uit verwijderd werd, namelijk brandstof, alcohol en tabak. De indexering gebeurt bovendien met vertraging door wat afvlakking wordt genoemd, waarbij rekening wordt gehouden met het gemiddelde van de gezondheidsindexen van de laatste vier maanden.

Bij de overheidsdiensten is het eenvoudig: telkens wanneer de afgevlakte gezondheidsindex een spilindex overschrijdt – wat in 2022 vijf keer is gebeurd – stijgen de lonen en salarissen twee maanden later met 2%. In de privésector is de situatie ingewikkelder. Voor de helft van de werknemers geldt een mechanisme dat vergelijkbaar is met dat in de openbare sector, met een indexering wanneer een spilindex is overschreden. De andere helft moet echter geduld oefenen. Zij kunnen maar op een indexering rekenen op welbepaalde momenten, waarvan de variabele frequentie van een maand tot een jaar kan bedragen, zodat bijna een miljoen werknemers tot januari 2023 moesten wachten voor hun lonen aan de evolutie van de levensduurte aangepast werden. Dat heeft niet verhinderd dat onze loonkosten sneller stegen dan in onze buurlanden, waarmee een loonhandicap die we verleden tijd waanden, nieuw leven in werd geblazen.

Winnende frieten

Dat is bijvoorbeeld het geval in onze voedingsindustrie, waar de omzet in 2022 met 23,3% is gestegen. Die uitzonderlijke stijging is echter uitsluitend toe te schrijven aan de hogere doorberekende prijzen. Qua volume vertoonden de cijfers eerder een krimpende trend. Fevia schat de daling van de voorbije twee jaar op 3%, waarbij het jaar 2020, met zijn beperkingen en preventieve sluitingen een keerpunt lijkt te zijn geweest. Sindsdien zit de sector tussen twee vuren: enerzijds is er de consument, die steeds vaker in het buitenland gaat winkelen, anderzijds is er de grootdistributie, waarmee voortdurend onderhandeld moet worden en waar de winkels steeds vaker vanuit het buitenland worden bevoorraad.

Nochtans blijft de sector actief en vernieuwend. De grootste producent van diepvriesfrieten in Europa, Clarebout, heeft twee productie-eenheden in ons land en bouwt momenteel een derde in de haven van Duinkerke. Die zal de klok rond produceren. Daarnaast slorpte Clarebout zijn concurrent Mydibel op. De omzet van het zo ontstane geheel bedraagt meer dan een miljard euro. Omdat beschikbare bedrijfsterreinen stilaan zeldzaam worden in ons land, kocht een andere grote frietproducent, namelijk Agristo (geconsolideerde omzet 902 miljoen, een stijging met 44%) in Noord-Frankrijk de door de suikerfabrikant Tereos verlaten site in Escaudœuvres.

In het kielzog van die grote spelers komen grote en kleinere recyclers in actie. In juni 2022 startte in Gent een nieuwe productie-eenheid van biodiesel op basis van gebruikte oliën – een investering van 150 miljoen dollar. Het in Lokeren gevestigde Quatra, dat oorspronkelijk een bescheiden ophaler van vetten was, telt twaalf jaar later meer dan 130.000 klanten en is Europees leider in zijn vakgebied.

Soms moet de overheid zelfs hier of daar wat op de rem gaan staan. Voor zijn 75e verjaardag nam Ter Beke (geconsolideerde omzet 782 miljoen euro) een nieuwe naam aan (What’s Cooking), naast een nieuw logo. Het had ook graag het eerste bedrijf dat in Europa een geconditioneerde ruimte gebruikte voor de productie van salami terug naar België gebracht. Het in de jaren vijftig opgerichte Imperial Vleeswaren, dat nu Imperial Meat Products heet, is sinds 2014 immers in handen van het Mexicaanse conglomeraat Alfa. Zowel de Belgische als de Nederlandse concurrentiewaakhond dacht er anders over.

Afgenomen volumes

Een ander slachtoffer van het conflict in Oekraïne is de chemie, een sector waar achter een recordomzet in werkelijkheid een productiedaling schuilgaat. In december vorig jaar kondigde Pfizer bijvoorbeeld aan dat het (gespreid over drie jaar) 1,2 miljard euro zou investeren in de Puurse vestiging, waar het aantal personeelsleden sinds covid de kop opstak van 2.700 tot ruim 4.000 is gestegen. Eén zwaluw maakt echter nog geen lente. “In Europa is energie in de vorm van gas drie keer zo duur als in de Verenigde Staten en elektriciteit is er de helft duurder”, zo klaagde onlangs Jim Ratcliffe, baas van Ineos, dat de Vlaamse regering zorgen blijft baren met het project voor een ethaankraker. Zal die er ooit komen? Er heerst niet meteen een voor investeringen gunstig klimaat en de aankondigingen van economische werkloosheid volgen elkaar snel op. “Nooit eerder kenden we een dergelijke achteruitgang, die ons terugbracht naar het niveau van het jaar 2000”, zo merkt Voka Antwerpen en Waasland op, dat sinds een veertigtal jaar de op 31 grote sites geproduceerde tonnages registreert. In vergelijking met het jaar 2018 bedraagt de daling bijna 20% - en de resultaten voor 2023 beloven niet veel goeds.

Diensten

Voor onze industrie, waarvan voeding en chemie essentiële onderdelen vormen, lijken er alsmaar meer waarschuwingssignalen te komen. Dat is des te verontrustender omdat België al lang geen industrieland meer is. Afgerond telt ons land ongeveer 4,1 miljoen loontrekkenden. Meer dan 80% van hen is bediende in de dienstensector, de profit- (42%) of de non-profitsector (39%).

Ook in die sector worden opmerkelijke groeicijfers opgetekend. Zoals bij Van Moer Logistics, dat in 2022 heel wat overnames deed en aan het einde van dat boekjaar een geconsolideerde omzet van 300 miljoen euro haalde. Van Moer is pionier in intermodaal transport en is bezig met het omzetten van zijn vrachtwagenvloot in vrachtwagens die op waterstof en diesel rijden, en dat aan een tempo van twintig voertuigen per maand. Bij de bevoorrading zal het Amerikaanse Plug Power op de vroegere Opelsite een fabriek bouwen die tegen 2025 ongeveer 200.000 ton groene waterstof zal produceren. Die wordt verkregen door hydrolyse van water met behulp van hernieuwbare elektriciteit.

Nadat het tien jaar onder het Franse Naxicap viel, is The House of HR, beter bekend onder de merknaam Accent, in Amerikaanse handen overgegaan: 55% van de aandelen van de grootste Europese leverancier van human resources services is voortaan eigendom van Bain Capital. De rest zit verdeeld over het management, Naxicap en de oprichtster van de groep, Conny Vandendriessche, die in 1995 in Roeselare een bescheiden uitzendkantoor opende. Vandaag komt de omzet van de groep, die groeide door opeenvolgende overnames – 16 in 2022 alleen al – in de buurt van 3 miljard euro. Ze bezorgt maandelijks zowat 70.000 personen werk en zet volop in op het digitale met CTRL-F, dat bedoeld is voor specialisten in informatica, engineering en financiën. Daarnaast heeft het met Gighouse een platform dat bedrijven in contact wil brengen met zelfstandigen die op zoek zijn naar freelance opdrachten.

Bij de dienstenchequebedrijven schakelde Het Poetsbureau, dat voortaan als Glowi door het leven gaat en 90% van zijn geconsolideerde omzet (195 miljoen euro) uit poetsdiensten bij particulieren haalt, naar een hogere schaal met de overname van de 4.200 personen die bij Easy Life (Huishoudhulp) werkten. Het zo ontstane nieuwe geheel is met 15.000 werknemers de onbetwiste leider in de sector.

Resultaten

Algemeen realiseerden de industriële en commerciële bedrijven uit onze Top een omzet van 968 miljard euro. De stijging met 17,8% is weliswaar indrukwekkend, maar vloeit hoofdzakelijk voort uit prijsstijgingen, zodat de toegevoegde waarde in 2022 niet meer dan 20% van de omzet uitmaakt, wat resulteert in een daling van 2% ten opzichte van het voorgaande jaar.

De nettowinsten (42 miljard) gaan er wel met 3,8 miljard op vooruit, maar de stijging bij één enkele onderneming (KBC Groep) verklaart nagenoeg het volledige verschil. De personeelskosten zijn tegenover het vorige boekjaar gemiddeld met 6,3% per uur en 7% per persoon gestegen. Aangezien verscheidene sectoren echter een jaarlijkse indexering toepassen, kreeg ongeveer een derde van de werknemers in de privésector in januari van dit jaar een loonsverhoging van 11%, de grootste in decennia.

De banksector zag zijn nettowinst van 5,8 naar 9,1 miljard euro stijgen. Bij de verzekeringen ging het om een stijging van 2,8 naar 3,8 miljard euro. In beide sectoren speelde echter de wet van de grote getallen.

Dit artikel is verschenen in Top 5.000, die beschikbaar is in pdf.