In de Marge van Top Industrie - Met de complimenten van de IRA

Bovenop de problemen die de invasie in Oekraïne veroorzaakt, komen de moeilijkheden die voortvloeien uit de manier waarop de Verenigde Staten hun ecologische voetafdruk willen verkleinen. (Tony Coenjaerts)

Nadat we in 2020 de grootste economische krimp sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog te verwerken kregen, zagen we de activiteit in het tweede kwartaal van 2021 sterk opleven, wat over het hele jaar een groei van 6,2% opleverde. De omzet van de maakindustrie steeg met 17,5% en overschrijdt met bijna 293 miljard het niveau van voor de coronacrisis. De productie steeg er met een vergelijkbaar percentage (17,4%), dat werd omhooggedreven door een sterke productiestijging bij de farmaceutische industrie (111,5%), in het bijzonder de vaccinproductie. Sinds het begin van de pandemie is het personeelsbestand van Pfizer Puurs van 2.800 tot 4.500 medewerkers gegroeid. De site, waar de productie 24 uur per dag en 7 dagen per week loopt, verwacht binnenkort de grootste investering (1,2 miljard euro) uit zijn geschiedenis. Bij GSK Biologicals daarentegen leidde covid tot een afname van de verkoop met bijna een vierde (24%). Dat was hoofdzakelijk te wijten aan een daling van de verkoop van de vaccins uit het Zona-gamma in de Verenigde Staten.

Opnieuw aantrekkelijk

Internationaal is ons land weer aantrekkelijk geworden. Uit de jaarlijkse barometer van Ernst & Young blijkt dat 245 nieuwe investeringsprojecten startten in 2021, die goed waren voor ongeveer 7.000 jobs. In vergelijking met 2020 is dat een toename met 8%, heel wat meer dan het Europese gemiddelde. Eind 2022 werd in Antwerpen de symbolische eerste steen gelegd van de grootste investering in de Europese chemie van de voorbije 25 jaar. Het Britse Ineos investeert er immers 4 miljard euro in de bouw van een ethaankraker. Daarvoor is onder andere 2.000 kilometer aan leidingen nodig.

In het European Innovation Score- board (EIS) dat de Europese Commissie opstelt, bevindt ons land zich net als Zweden, Finland, Denemarken en Nederland bij de ‘innovatiekampioenen’. Volgens de Nationale Bank liggen onze uitgaande investeringen nu al enkele jaren hoger dan de inkomende, met soms spectaculaire resultaten. Bijna alle Nederlandse kranten zijn vandaag in handen van twee Vlaamse groepen: DPG Media en Mediahuis.

Sinds het zich ging concentreren op lichtgewichtbouwtechnieken, lijkt Etex wat last te hebben van overnamehonger. De recentste overname was die van URSA, Europees leider in minerale glaswol en geëxtrudeerd polystyreen (XPS). Die overname zou de geconsolideerde omzet tot boven de 3 miljard euro moeten brengen, waarvan minder dan 7% in de Benelux wordt gerealiseerd. Andere spelers halen nog meer inkomsten uit het buitenland. De Kortrijkse bouwer van textielmachines Vandewiele realiseert minder dan 4% van zijn geconsolideerde omzet (870 miljoen euro) in ons land, maar zag die laatste na de overname van het Italiaanse Savio wel verdubbelen ten opzichte van 2020. Met Picanol erbij, is ons land wereldwijd de grootste uitvoerder van textielmachines.

Handelsoverschot

De uitvoer van de maakindustrie nam met 31,5% toe, waardoor ons land een handelsoverschot van 25 miljard euro kent. Met uitzondering van de drukkerijsector laten nagenoeg alle activiteiten stijgende cijfers optekenen. Dat vertaalt zich in een stijging met 4,5% van het gebruik van onze productiecapaciteit en met 4,4% van de jobs in de maakindustrie. Die laatste twee parameters zaten niet overal weer op hun niveau van voor de crisis, maar toch ging het goed en dat zou zo gebleven zijn als op de Oekraïense vlakten de kanonnen niet waren beginnen te bulderen, met als nevenschade een sterk stijgende inflatie en een ernstig tekort aan grondstoffen, waaronder energie.

Ons land is het enige dat een automatische indexering op de lonen toepast, die naargelang van de sector op verschillende tijdstippen wordt doorgevoerd. Op 1 januari 2023 steeg het loon van de bedienden (PC 200) bijvoorbeeld met meer dan 10%, net als dat van werknemers uit de voedingsindustrie (PC 118). In die laatste sector, die bijna de helft van de omzet (61,4 miljard) via uitvoer realiseert, dreigt een dergelijke stijging moeilijk verteerbaar te worden. In zijn recentste jaarverslag berekende Fevia immers al dat de sector met een loonhandicap van 24% kampt. Onze regering is van mening dat het probleem slechts tijdelijk is, aangezien de lonen ook in onze buurlanden en bij de concurrenten stijgen, maar langzamer. Daarom geeft ze onze competitiviteit tijdelijk een duwtje in de rug. In de loop van de eerste twee kwartalen van het komende jaar krijgen onze ondernemingen een vermindering van 7,07% op hun werkgeversbijdragen. Voor de volgende twee kwartalen komt er geen korting meer, wel een spreiding in de tijd.

Structureel hoog verbruik

Tegelijkertijd zijn de energieprijzen in ons land sneller gestegen dan elders: met gemiddeld 22,4% in 2021, tegenover 10,1% in Duitsland, 10,9% in Frankrijk en 17,3% in Nederland. Dat is erg vervelend, aangezien ons productieapparaat structureel veel energie verbruikt. Voor 1.000 euro toegevoegde waarde had ons land in 2020 142,8 kg olie-equivalent (KGOE) nodig, tegenover 92,43 voor Duitsland, 103,37 voor Frankrijk en 114,04 voor Nederland.

Bovenop die twee handicaps komt nog een derde: het gebrek aan geschikte werkkrachten. In een land waar bijna de helft (49,9%) van de 30- tot 34-jarigen een diploma hoger onderwijs heeft, lijkt dat wellicht bizar. Dat percentage was immers nooit eerder zo hoog. Tegelijkertijd waren er echter nooit zoveel functies (21.000) in te vullen in de sector als de voorbije zes jaar, zo stelt Agoria, woordvoerder van onze technologische bedrijven. Het is evenwel geen nationaal maar een Europees probleem, waarbij we ons moeten afvragen of we samen met het onderwijs niet ook een zekere mentaliteit en bepaalde stereotypes moeten herzien.

Ondertussen bereiden onze ondernemingen zich actief op de ecologische transitie voor. Sommige doen dat spontaan, andere worden daartoe gestimuleerd door de overheid, zoals in Vlaanderen, waar de 2.500 grootste verbruikers van industriële elektriciteit vanaf 2025 zelf energie zullen moeten produceren. In Wevelgem nam Alpro de grootste Vlaamse installatie voor hergebruik van water in dienst. In Beerse bouwt Janssen Pharmaceutica een geothermische centrale, nadat boringen positieve resultaten opleverden.

Amerikaans protectionisme

Volvo Trucks bouwt vanaf volgende zomer elektrische vrachtwagens. Om die te laden zal het eveneens in Gent een productielijn voor batterijen bouwen, die het in 2025 in gebruik wil nemen. Nog in Gent werkt Volvo Car aan de verdrievoudiging van zijn productiecapaciteit, zodat het 135.000 elektrische wagens per jaar kan bouwen. In Brussel vierde Audi in 2021 de assemblage van zijn 100.000e elektrische e-tron. Sinds december rolt er ook de nieuwe Q8 e-tron, het betere model in het aanbod aan elektrische SUV’s, van de band. Vanaf de tweede jaarhelft van 2023 wordt in Brussel bovendien de Audi 4 e-tron geassembleerd.

Uit Amerika waait een heel andere wind. Ook daar denken ze aan het klimaat, maar op een protectionistische manier. In augustus 2022 keurde het Amerikaanse Congres via de Inflation Reduction Act (IRA) een uitgebreid programma goed van 400 miljard dollar. Met dat bedrag moet tegen 2030 de Amerikaanse uitstoot van broeikasgassen met de helft worden teruggedrongen. Het plan houdt onder andere een belastingkrediet tot 7.500 dollar in voor de aankoop van een elektrische auto, op voorwaarde dat die in een Amerikaanse fabriek is gemaakt, inclusief batterij. Daaronder zullen niet alleen de Europese autobouwers lijden, maar ook constructeurs die in de Verenigde Staten gevestigd zijn en onderdelen uit het buitenland laten aanvoeren. Gezien de omvang van die aanval – want dat is het – zijn de zevenentwintig EU-lidstaten actief op zoek naar een manier om zich ertegen te verdedigen.

Het ene cijfer is het andere niet

Zoals gewoonlijk zijn de cijfers in ons klassement niet-geconsolideerd en moeten ze met enige terughoudendheid worden bekeken, zeker in tijden van inflatie. Zo steeg de gemiddelde prijs van een vat Brent tussen 2020 en 2021 van 42 naar 71 dollar, terwijl tegelijkertijd de euro devalueerde met een gemiddelde verhouding van 1,18 dollar/euro in 2021, tegenover 1,14 dollar/euro het voorgaande jaar. De omzetcijfers van ondernemingen zoals ExxonMobil Petroleum, TotalEnergies Petrochemicals en BASF Antwerpen namen daardoor toe. Ook fusies en herstructureringen kunnen een rol spelen.

Voorts kunnen op het gebied van de winsten bepaalde bedragen indrukwekkend lijken. Ets. L. Lacroix Fils, dat in Wilrijk de grootste productie-eenheid ter wereld van kwaliteitsvol sigarettenpapier (Rizla) heeft, laat bijvoorbeeld een nettowinst (1,757 miljard) optekenen die twee keer zo hoog is als de omzet van het bedrijf. Dat bedrag is in werkelijkheid afkomstig van een dividend van 1,8 miljard euro, gestort door Van Nelle Tabak Nederland, een andere dochter van de Britse groep Imperial Brands waartoe Lacroix behoort.

Dit artikel is verschenen in Top Industrie, die beschikbaar is in pdf.