Vier belangrijke uitdagingen voor de bouwsector

De bouw staat de komende jaren voor een serieuze omwenteling. De sector evolueert snel en wordt momenteel geconfronteerd met vier belangrijke uitdagingen. Elk van deze uitdagingen zal een grote impact hebben op de manier van bouwen, maar ook op de plaats van de bouw in de economie en in de maatschappij. (Bijdrage Confederatie Bouw)

De eerste uitdaging is dat ‘lokaal’ voor ‘mondiaal’ zal komen. De voorbije twee jaar heeft de coronacrisis de kwetsbaarheid van onze geglobaliseerde economie blootgelegd. Als de materialen en productie zich aan de andere kant van de wereld bevinden en de aanvoerketen moet just in time werken, zijn we kwetsbaar voor de minste verstoring in dat mondiale raderwerk. De bouw ondervindt momenteel trouwens nog altijd problemen met de toevoer van bouwmaterialen, zoals hout, metaal en isolatiematerialen. Wellicht zal na decennia van globalisering de slinger nu de komende jaren de andere kant uitgaan en zal men pleiten voor meer lokale productie, in de EU. Dat is positief voor ons, want de bouw is dé lokale sector bij uitstek. Ons werk gebeurt hier, de bedrijven zijn Belgisch en de meeste werknemers zijn ook van hier.

Duurzaamheid vormt de tweede uitdaging voor onze sector. We moeten ons verbruik van energie en materialen drastisch beperken om de klimaatopwarming binnen leefbare grenzen te houden. Daar is iedereen het over eens. De bouwsector zal hierbij een cruciale rol spelen, want wij bouwen letterlijk en figuurlijk aan de toekomst. De komende jaren zullen renovatie, circulair bouwen en energiezuinig wonen enorm aan belang toenemen, met nieuwe materialen en nieuwe bouwtechnieken. Europese besluitvorming, zoals ‘Fit for 55’ en de ‘Green Deal’ laten niets anders toe. Bouwondernemingen zijn daar klaar voor, maar het zal hoe dan ook een grote aanpassing vergen in de manier waarop er aan plannen en bouwen gedaan wordt. De kost van bouwen zal daardoor wellicht ook verder stijgen, dus zullen we er samen met de overheden over moeten waken dat duurzaam bouwen ook betaalbaar blijft voor iedereen.

De derde en vierde uitdaging zijn twee technologische evoluties die ons bouwproces en businessmodel grondig door elkaar zullen schudden, namelijk digitalisering en industrialisering. Digitalisering zal ons in staat stellen om preventief aan onderhoud te doen, gebouwen en constructies te doen functioneren vanop afstand, en zo meer. Industrialisering zorgt ervoor dat we veel minder op de werf alle materiaal, mensen en werken moeten coördineren; we zullen veel meer prefabriceren in bouwfabrieken en dan assembleren op de werf.

Deze vier evoluties zullen natuurlijk een grote impact hebben op de bouwbedrijven zelf. Vandaag zijn we nog een KMO-sector bij uitstek, maar schaalvergroting zit er wellicht aan te komen. Net als nieuwe spelers op de markt. Vandaag zijn we nog een projectbusiness bij uitstek: elke aannemer of installateur is een contractor die een deel van het bouwproject realiseert. We denken in termen van werven, dat wil zeggen tijdelijk mensen en materiaal samenbrengen om iets te bouwen. In de toekomst zullen we moeten denken en werken in termen van partnerships, waarbij we niet alleen iets bouwen en dan weer weg zijn naar de volgende werf, maar levenslang betrokken blijven bij een gebouw of constructie. ‘Building of Housing As A Service’ heet dat. En dat betekent dat we ons geld niet alleen zullen verdienen bij de bouw zelf, maar vooral bij de exploitatie, het onderhoud en de recyclage van een constructie.

Het zal dus niet moeilijker maar anders worden voor bouwbedrijven. Ze zullen nieuwe concurrenten krijgen, maar ook nieuwe kansen en nieuwe klanten. Bouwactoren zullen, meer nog dan vandaag, partnerschappen moeten aangaan met de andere actoren uit de bouw en het conflictmodel met architecten, promotoren, studiebureaus,… achter zich moeten laten.

De sector zal ook andere types medewerkers nodig hebben dan vandaag, voor beroepen die nu nog niet bestaan. Maar het werk in de bouw zal door die vier uitdagingen aantrekkelijker worden dan vandaag: veiliger, properder, digitaler, creatiever. We gaan voor zowel laaggeschoolden als hooggeschoolden interessante en goed betaalde jobs kunnen blijven bieden. We zullen alle handen en hersenen ook kunnen gebruiken, we zijn immers geen sector in afbouw. Integendeel, wij zullen kunnen groeien en bloeien door de investeringen in infrastructuur, woningen en duurzaamheid die de komende decennia nodig zijn. En dat terwijl er nu al 18.500 vacatures openstaan in de bouw.

De bouw in cijfers

In 2021 steeg de activiteit qua bouw van nieuwe woningen naar schatting met 8,1% en dat na een daling met 7% in 2020. Het niveau van 2019 werd dus al meteen overtroffen. De activiteit in de residentiële renovatiesector zou in 2021 en 2022 samen met 15% toenemen en dat terwijl die sector in 2020 ook al een toename kende van 2%. De coronacrisis zorgde voor een tijdelijke toename van de residentiële renovatievraag, terwijl de vele overstromingen in juli 2021 zullen zorgen voor een omvangrijk activiteitvolume in 2022.

Wat de niet-residentiële bouw betreft, nam het toegestane volume toe van 33,6 miljoen m³ voor de periode van augustus 2019 tot en met juli 2020 naar 34,9 miljoen m³ voor de periode van augustus 2020 tot en met juli 2021. Ook het aantal vergunde gebouwen nam tijdens die periode toe: van 6.237 vergunde gebouwen tussen augustus 2019 en juli 2020 naar 6.778 vergunde gebouwen tussen augustus 2020 en juli 2021.

Alle subsectoren samen is er in 2021 een toename van de bouwactiviteit van vermoedelijk meer dan 10%, na een daling met 4,9% in 2020, ervan uitgaande dat een kwart van de herstelwerken na de overstromingen in 2021 plaatsvonden en door aannemers werden uitgevoerd.

Het aantal bouwbedrijven nam tussen het eerste kwartaal van 2020 en het tweede kwartaal van 2021 toe met 8,9% om uit te komen op een totaal van 128.214 ondernemingen. Ook de tewerkstelling in de sector blijft toenemen. Aan het einde van het eerste kwartaal van 2021 waren er 207.066 werknemers en 90.309 zelfstandigen aan de slag in de sector.

De woningmarkt is de afgelopen jaren ook onderhevig geweest aan evoluties. In de periode tussen
1 augustus 2020 en 31 juli 2021 werden er in heel België 6% meer nieuwe woningen toegekend (58.640 vergunningen), vergeleken met de periode van 1 augustus 2019 tot 31 juli 2020 (55.342). Het aantal eengezinswoningen nam met 11,4% toe, het aantal appartementen met 1,7%.

De toename van residentiële nieuwbouw was het sterkst  in Wallonië, met een stijging van 7,4%. In Vlaanderen bedraagt de toename 6,2%, terwijl er in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest dan weer sprake is van een daling van 15%.

De bouw doet het momenteel goed en heeft goede vooruitzichten dankzij:

• herstel- en investeringsplan
• herstel door overstromingen getroffen gebieden
• voordelige woonkredieten
• grote infrastructuurwerken (Oosterweel, Terneuzen, ziekenhuizen, scholen, …)

Maar toch zijn er enkele belangrijke minpunten:

• Langere leveringstermijnen: 54% van de bouwbedrijven spreekt over een verlenging van de levertermijnen voor de bouwmaterialen met meer dan twee weken en 31% heeft het zelfs over meer dan vier weken. De verlenging van de levering is het meest uitgesproken voor hout, poly-urethaanisolatie en andere isolatiematerialen.
• Prijstoenames: 5 op de 10 aannemers zien stijgingen van de bouwmaterialen van meer dan 15% sinds november 2020. 25% ervaart dan weer prijsstijgingen van meer dan 25% en 7% zelfs van meer dan 50%. De prijsstijgingen zijn het grootst voor hout, staal en polyurethaanisolatie.
• Personeelsschaarste: op dit moment zijn er in heel België 18.500 openstaande vacatures in de bouw. Dat zijn er 7.000 meer dan één jaar geleden. Tegelijkertijd neemt het aantal gedetacheerden af. In 2020 waren er gemiddeld 38.000 gedetacheerde arbeiders in ons land. Een jaar eerder, in 2019, telden we er 40.000 en vijf jaar eerder, in 2015, waren het er nog 57.000. We hebben nog altijd detachering nodig, want handen tekort in de bouw: zolang we er niet in slagen de werklozen en andere inactieven veel meer te activeren, zullen we buitenlandse werkkrachten nodig hebben. 

Dit artikel is verschenen in Top Bouw die beschikbaar is in pdf.

Interesse in een sectoranalyse?

De SectorTop is een analyse van de 50 grootste ondernemingen uit een specifieke sector. U krijgt rankings en grafieken voor 30 kerncijfers en ratio's op het vlak van rentabiliteit, solvabiliteit, liquiditeit en toegevoegde waarde. Nadien nemen we elk bedrijf afzonderlijk onder de loep, met de individuele trend per kerncijfer en mediaan van de sector. Info en bestellen