Madaster - Hefboom voor circulair bouwen

Sinds 2 januari is het digitaal materialenpaspoort Madaster operationeel in België. De tool wil een hefboom zijn voor circulair bouwen en spreekt daarom alle actoren in de bouwketen aan. “Met een nicheproduct voor de grote jongens verander je de sector niet.” (Wouter Temmerman en Wout Ectors)

Madaster is sinds 2 januari operationeel in ons land, maar heeft er een opvallende aanloopperiode opzitten. Het platform werd in 2016 gelanceerd door Thomas Rau, de befaamde Duits-Nederlandse architect die ook in het verleden al heel wat betekend heeft voor de praktijk van circulair bouwen. Madaster is een online register voor bouwprojecten, dat Rau omschrijft als de burgerlijke stand voor materialen. Aan de hand van een geüpload – voldoende gedetailleerd – bouwwerkinformatiemodel kan Madaster alle gegevens over de gebruikte materialen en producten omzetten in een materialenpaspoort en heel wat inzichten bieden over de circulaire waarde en de embodied carbon van een gebouw.

“Iedereen houdt zich naar eigen zeggen bezig met circulariteit, maar dat is moeilijk te checken.” Johan Klaps, directeur van Madaster Belgium, ziet het platform dan ook als een gamechanger in de wereld van circulair bouwen. “Madaster geeft een concrete, transparante score op circulariteit, vergelijkbaar met de gekende EPC-score: zoveel procent van een bouwwerk is circulair. Daardoor wordt het tevens mogelijk om gebouwen te vergelijken en in de ontwerpfase krijg je de kans om de juiste keuzes te maken.”

Veelzijdige financiële voordelen

Precies weten welke bouwelementen aanwezig zijn, hoe ze vastgemaakt zijn en vooral welke mate-
rialen hergebruikt kunnen worden, is een goede zaak voor het milieu. Het feit dat de duurzaamheidsdoelstellingen en de (Europese) wetgeving hieromtrent steeds veeleisender worden vormt naast de eventuele interne ambities allicht een extra incentive voor actoren uit de bouwketen om aan de slag te gaan met Madaster. Niet in het minst omdat Madaster allerlei data over losmaakbaarheid, levenscycli en recyclagepotentieel omvat, schijnt het paspoort een heel ander licht op de restwaarde van een pand. De materialen groeien immers uit tot een extra troef naast de bouwgrond en het bouwwerk. Het platform is dus niet alleen cruciaal met het oog op circulair bouwen, maar heeft eveneens een invloed op het financiële plaatje dat gepaard gaat met de aan- of verkoop van een gebouw.

Algemeen kan dankzij Madaster kostenefficiënter gebouwd en verbouwd worden, terwijl ook architecten en slopers heel wat voordelen op vlak van transparantie en efficiëntie genieten. Verder is het niet onrealistisch dat er in de nabije toekomst gunstigere financieringsvoorwaarden gekoppeld zullen worden aan een registratie, want dat is nu al het geval voor grotere projecten bij enkele Nederlandse banken. Milieu en financiën zijn overigens niet los van elkaar te zien: wanneer binnen enkele decennia zou blijken dat bouwvakkers jarenlang gewerkt hebben met een schadelijk product, kunnen de vervuilde zones veel gemakkelijker getraceerd en aangepakt worden.

Marktacceptatie

Het materialenkadaster bewees zijn nut al op meerdere markten, onder meer in Nederland, maar kan door de specificiteit van de classificatiesystemen niet zomaar gekopieerd en uitgerold worden in alle landen. In de zomer van 2021 vatte de Belgische afdeling het traject aan om ook bij ons een breed gebruik mogelijk te maken. De vele voordelen die het platform biedt, het belang dat steeds meer financiële instellingen eraan hechten en de toenemende overheidsdruk zorgen samen voor heel wat overtuigingskracht richting actoren uit de brede bouwsector om mee op de Madaster-trein te springen. Dat het digitaal register al volledig geaccepteerd is door de Nederlandse markt en niet alleen banken maar ook projectontwikkelaars er duidelijk inspelen op de opportuniteiten die ontspruiten uit Madaster, is alvast een veelbelovend signaal.

Om het platform op een goede manier in de Belgische markt te zetten, bouwde Madaster eerst een netwerk van ‘Max-partners’ uit. “Het abonnementsmodel direct beschikbaar maken voor iedereen, zou geen goede methode geweest zijn”, verklaart Johan Klaps. “We hebben een aantal grote bedrijven bijeengebracht die meteen geloofden in het project, bereid waren om ermee te experimenteren en het concept zo een duwtje in de rug wilden geven.” De Max-partners komen uit verschillende hoeken: bouwbedrijven, architecten, materiaalproducenten, projectontwikkelaars, consultants of recyclagespecialisten maakten hun opwachting en tekenden een tweejarig contract. Dat gaf hen toegang tot alle abonnementen, opleidingen en hulplijnen. “Alle partners zagen het commerciële voordeel. Door vroeger in te stappen, neem je immers voorsprong op de concurrentie en zit je regelmatig aan tafel met interessante partijen. Dankzij de feedback van de Max Partners konden we de nodige aanpassingen doorvoeren en het platform begin januari lanceren met een lage abonnementskost.”

Een betaalbare, laagdrempelige service aanbieden is belangrijk, want de bezielers van Madaster hopen een zo breed mogelijk gebruik te kunnen rapporteren. “Als je een nicheproduct maakt voor de grote jongens, dan verander je de sector niet. Idealiter krijgt elk gebouw een materialenpaspoort, en daarvoor moet je ook de kleinere spelers meekrijgen. Nu zitten we dus echt in een volumefase: we proberen zoveel mogelijk partnerships aan te gaan.”

Maatschappelijk verantwoord ondernemen

“Het is niet de bedoeling van Thomas Rau om rijk te worden met dit project”, aldus Johan Klaps. “Hoewel we natuurlijk spreken over een privébedrijf dat een haalbaar business model moet hebben en rendabel moet zijn, draait het eerder om maatschappelijk verantwoord ondernemen. We stellen ook geen exclusieven, want zoals gezegd ligt de focus op een breed gebruik en moet iedereen toegang kunnen krijgen tot het abonnement en de bijhorende pakketten met ondersteuningsproducten. Boven Madaster zit trouwens een stichting die in de gaten houdt of we voldoende dicht bij de initiële doelen blijven.”

Een bijkomend voordeel van het Madasterplatform is dat het een veilige opslagplaats vormt waar allerlei informatie rond bouwprojecten verzameld wordt. Dat Madaster over heel wat data beschikt, hoeft volgens Klaps ook absoluut geen reden tot bezorgdheid te zijn: “We doen er niets mee, de gegevens blijven steeds eigendom van de eigenaar van het paspoort.” Wel ziet Madaster op de wat langere termijn bijkomende opportuniteiten op vlak van data. “Wanneer de schaal voldoende groot wordt, zouden we aan de hand van geanonimiseerde metadata een urban mining tool kunnen creëren: zo zouden er bijvoorbeeld materiaalstromen kunnen ontstaan tussen een afbraak- en een nieuwbouwproject even verderop.”

Dit artikel is verschenen in Top Bouw die beschikbaar is in pdf.