In de Marge van Top Industrie: valse stijgingen en een echte daling

Het is de paradox van het jaar 2022, dat werd gekenmerkt door een inflatie van twee cijfers. (Tony Coenjaerts)

Na de stelselmatige afbouw van de gezondheidsmaatregelen om de verspreiding van het coronavirus tegen te gaan had de industrie het jaar goed ingezet. De invasie in Oekraïne verstoorde echter de aanvoerketens en de economische sancties die vervolgens werden genomen, stuwden de inflatie naar ongeziene hoogten. Dat leverde fenomenale maar bedrieglijke omzetcijfers op. Algemeen stijgt de omzet van de ondernemingen in onze Top met 25%, terwijl bij de meeste bedrijven sprake is van een stagnatie of zelfs een daling van de geproduceerde volumes. Dat is de paradox van het jaar, in het leven geroepen door de inflatie. De marges namen uiteraard af, zodat algemeen de ROE van de ondernemingen uit onze Top van 9,2% naar 8,6% daalt.

De FOD Economie raamt de daling voor onze volledige verwerkende industrie voor 2022 op 0,3%. Die krimp is duidelijk te zien op het niveau van het totale primaire energieverbruik, dat ten opzichte van 2021 met 8,1% is gedaald. Met uitzondering van het jaar 2020 is dat het laagste primaire energieverbruik sinds het begin van de jaren 1990.

Kunstmatig eiland

De investeringen daarentegen stegen van 9,9 naar 11,4 miljard euro. De grootste investeerder van het betrokken boekjaar is DEME Offshore Equipment, dat in de lente van 2022 de Orion ontving, het meest innoverende schip in de windenergiesector. Het is uitgerust met een kraan van 5.000 ton. Een jaar later kreeg Orion een klein broertje met Green Jade, dat over een kraan van 4.000 ton beschikt. DEME zal samen met Jan De Nul het eerste kunstmatige energie-eiland ter wereld bouwen. Dat zal twaalf voetbalvelden groot zijn en op 45 kilometer van onze kust liggen. Het zal zowat 3,6 miljard euro kosten en moet in 2026 uit de golven oprijzen.

In het totaal genereerde onze verwerkende industrie een surplus van 42 miljard euro op onze handelsbalans. Dat is een record, dat echter door de inflatie werd aangewakkerd. Bijna de helft van het bedrag (19 miljard) is voor rekening van de farmaceutische industrie, die dankzij de ondersteuning via aanzienlijke fiscale stimulansen ons land in enkele decennia tot pharma valley heeft getransformeerd. Janssen Pharmaceutica, dat sinds 1961 in handen is van de Amerikaanse groep Johnson & Johnson, laat binnenkort de naam van zijn oprichter vallen en wordt Johnson Innovative Medecine. De in Beerse gevestigde onderneming stelt bijna 5.400 personen tewerk en nam er onlangs een geothermische centrale in gebruik die op 2,4 kilometer onder het aardoppervlak water met een temperatuur van 85 graden wint. Dat is een primeur voor Vlaanderen. De grootste werkgever uit onze Top is met meer dan 8.400 medewerkers echter GSK. Het bedrijf, met als bestseller Shingrix, een vaccin tegen zona (omzet 2022: 3 miljard euro) startte in augustus 2023 in Waver op de grootste productiesite van vaccins ter wereld met de bouw van een nieuwe eenheid voor het vriesdrogen van vaccins, goed voor een investering van 250 miljoen euro. De derde grootste, Pfizer Manufacturing (4.080 personen) wil in Puurs gespreid over drie jaar een bedrag van 1,2 miljard euro investeren in de uitbreiding en de modernisering van zijn productieapparaat. Resultaat: van de tien vaccins die Europa exporteert, komen er zeven uit België.

Flanders Metals Valley

De chemische industrie en de voedingsindustrie leverden elk een bonus van negen miljard euro. De metaalindustrie was goed voor een overschot van 13 miljard euro. De ondernemingen die in die laatste sector actief zijn, groepeerden zich eind 2021 in Flanders Metals Valley, een organisatie die het blazoen wil oppoetsen van een sector die ten onrechte als verouderd wordt beschouwd. Bij de staalproducenten startte Arcelor Mittal eind 2022 in Gent met zijn project Steelanol, dat een première vormt in de Europese ijzerindustrie. Het moet de restgassen van de hoogovens naar bio-ethanol omzetten. Vier reactoren, goed voor een investering van 165 miljoen euro, zullen jaarlijks 80 miljoen liter duurzame ethanol produceren, die kan worden gebruikt als brandstof voor het transport of als basiselement voor de productie van chemische middelen.

Bij de koperproducenten investeert het Duitse Aurubis, dat in Olen een grote productie-eenheid van anoden en kathoden heeft, 70 miljoen euro in de bouw van een recyclagecentrum voor nikkel en koper, dat in 2024 in gebruik moet worden genomen. Bij de aluminiumproducenten hoopt Aluminium Duffel op betere tijden. Het bedrijf is één van de Europese leiders in de productie van gewalste aluminiumproducten en beschikt over de grootste koudwalserij voor de auto-industrie in Europa. Het bedrijf, dat na de Tweede Wereldoorlog als Métallo-chimique werd opgericht, had sinds de jaren zeventig verscheidene eigenaars. De recentste was de Engels-Indiase miljardair Sanjeev Gupta. Zijn imperium, GFG Alliance, het tweede grootste staalbedrijf ter wereld, is aan het afbrokkelen na het faillissement van Greensill, een ster uit de Londense City die gespecialiseerd was in leningen aan bedrijven. In juni 2022 werd Aluminium Duffel overgenomen door het beleggingsfonds American Industrial Partners (AIP).

Overdrachten, overnames

Nog steeds in de aluminiumsector, maar deze keer bij de verwerking, nam E-Max, de enige leverancier in de Benelux die volledig aluminium profielen met een lage koolstofuitstoot aanbiedt, in Duitsland van Constellium drie extrusie-installaties over. De omzet van de groep (330 miljoen in 2022) zou daardoor moeten verdubbelen. Orizio Group is de nieuwe naam van Blueberry, de overkoepelende holding boven Sabca en Sabena Aerospace Engineering Group, dat twee eenheden overnam van de groep Lufthansa Technik – Lufthansa Technik Brussels en Lufthansa Technik Maintenance International – om zijn Europese groei te versnellen.

In de andere richting kwam Desmet, één van de wereldleiders in de behandeling van spijsolie en biobrandstoffen, in handen van het Zweedse Alfa-Laval. Agfa-Gevaert van zijn kant droeg voor 92 miljoen euro zijn grootste afdeling, de offset, over aan het Duitse investeringsfonds Aurelius en ziet daarmee in één keer zijn geconsolideerde omzet (1,857 miljard euro in 2022) met 42% afnemen. De groep rekent er echter op dat ze dat te boven zal komen. Als winnaar van de Essenscia Innovation Award in 2022 bouwt Agfa momenteel in Mortsel een productie-eenheid voor scheidingsmembranen die tot vier keer meer waterstof produceren dan de klassieke membranen, terwijl ze ook nog eens een langere levensduur hebben. Die investering van ongeveer vijftig miljoen euro is de eerste in 36 jaar op de historische site van het bedrijf. De productie-eenheid moet in 2025 in gebruik zijn.

Chronische tekorten

Helaas zijn we in een aantal industriële sectoren structurele importeurs. Dat is bijvoorbeeld het geval voor de vervaardiging van informaticaproducten, elektronische en optische producten, waar het tekort – 8 miljard euro – ten opzichte van 2016 is verdubbeld. Bij de productie van elektrische installaties is het tekort – 7 miljard euro – sinds datzelfde jaar maal 2,6 gegaan. En bij de productie van machines en andere installaties is er sprake van een daling met drie miljard euro, ondanks de 30.000 werknemers.

Wekt dat echt verbazing? Met 4,72%, of afgerond 200.000 openstaande vacatures, heeft ons land het hoogste cijfer vacante functies van Europa. Een vierde daarvan vinden we in de non-profit, terwijl bijna de helft van de vraag uit de commerciële sector van de industrie en de ermee verwante wetenschappen en diensten komt. In 2018 al beschouwde Europa ons lage percentage in STEM (Science, Technology, Engineering and Mathematics) gediplomeerden als zorgwekkend. Daar is sindsdien nauwelijks wat aan verbeterd. Integendeel! Met amper 17,6% gediplomeerden uit het hoger onderwijs in die disciplines bevinden we ons ver onder het Europese gemiddelde (24,9%). Inzake informatie- en communicatietechnologie (ICT) laten we met 2,2% het laagste percentage van de Europese Unie optekenen. Het is bijna de helft van het gemiddelde (3,9%)! Even laag in verhouding tot de Europese Unie – 4,6% tegenover 8,1%  – is het aandeel in STEM-gediplomeerde vrouwen.

Vanaf de lagere school

Of we dat nu willen of niet, multidisciplinair kunnen werken, kennis van automatisering en digitale vaardigheden zullen steeds vaker standaardvereisten worden. Helaas volgt ons onderwijs niet. In een rapport 2022 over de follow-up van onderwijs en opleiding in ons land werpt Europa bijvoorbeeld vragen op over de relevantie voor de Franstalige wereld van een onderwijs waarin slechts 3 van de 10 populairste keuzemogelijkheden in het hoger secundair beroepsonderwijs de leerlingen voorbereiden op knelpuntberoepen. Het probleem blijft jammer genoeg niet beperkt tot het beroepsonderwijs. Ook het algemeen onderwijs wordt getroffen. In een ander rapport betreurt het Observatorium voor de farmaceutische industrie dat er een groot tekort aan goede STEM-leerkrachten is, in het bijzonder in het secundair onderwijs. Zou het niet beter zijn om, in plaats van voor de zoveelste keer te klagen over dat steeds weerkerende probleem, de basis van STEM op een speelse manier aan te bieden in de lagere school, waardoor kinderen er, ongeacht hun geslacht, interesse in krijgen?

De nieuwe Top Industrie is beschikbaar via Trends Magazine van 25 januari en in PDF.